تحلیلی بر عملکرد رقابت پذیری صنعتی در اقتصاد ایران از نگاه یونیدو 2022

به گزارش روابط عمومی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن این مرکز طی گزارشی به بررسی عملکرد رقابت پذیری صنعتی در اقتصاد ایران از نگاه یونیدو 2022 پرداخت. مطالعه حاضر با هدف واکاوی وضعیت و جایگاه رقابت پذیری صنعتی یا محصولات کارخانه ای ایران و با اشاره به جایگاه ایران در شاخص عملکرد رقابت صنعتیCIP) ) تصریح می‌کند که ایران در سال 2020 با امتیاز 0/0460 در جایگاه 55 ام جهان قرار گرفت. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس می‌افزاید که وضعیت عملکرد رقابت پذیری صنعتی ایران پایین تر از متوسط جهانی (0/062) قرار دارد. بررسی تحولات ساختار تولید و تجارت صنعتی ایران طی دو دهه اخیر نشان می دهد ساختار تولید صنعتی ایران از سال 2010 به بعد تضعیف شده و از نقش بخش صنعت هم از بعد ارزش افزوده صنعتی و سهم در اقتصاد ملی و هم از بعد سطح فناوری کاسته شده است به نحوی که سهم بخش صنعت در اقتصاد کشور در سال 2020 (سال 1399) به 12/9 درصد و سهم صنایع با فناوری متوسط و پیشرفته به حدود 44 درصد تنزل پیدا کرد. به عبارت دیگر در سال های برنامه پنجم و ششم توسعه در مقایسه با دو برنامه سوم و چهارم توسعه، ساختار تولید صنعتی کشور تضعیف شد و از نقش آن در اقتصاد ملی کاسته شد. اما در مقابل ساختار تجارت یا صادرات صنعتی روند نسبتاً رو به بهبودی داشته است به گونه ای که سهم صادرات صنعتی از کل صادرات غیرنفتی کشور از حدود 9 درصد در سال 2010 به حدود 40 درصد در سال 2020 و سهم صادرات محصولات با سطح فناوری متوسط و پیشرفته نیز از حدود 18 به 33 درصد افزایش پیدا کرد. بنابراین می توان نتیجه گرفت که عملکرد صنعتی کشور در سال های برنامه پنجم و ششم توسعه از بعد تحول در ساختار تولید صنعتی دارای پسرفت و از بعد تحول در ساختار تجارت صنعتی دارای پیشرفت بوده است. بررسی داده های سری زمانی یونیدو بیانگر متوقف شدن موتور خلق ارزش در بخش صنعت ایران و شدن میزان ارزش افزوده صنعتی حول رقم 60 میلیارد دلار در یک دهه اخیر است. به عبارت دیگر میزان ارزش افزوده بخش صنعت ایران طی یک دهه اخیر با رقم سال 2009 (سال 1388) یکسان است. بر اساس نتایج مطالعات پایش محیط کسب و کار می توان نتیجه گرفت تشدید و تداوم تحریم های غرب از اوایل دهه 90 و به دنبال آن اورشوتینگ نرخ ارز به ویژه در اوایل سال 1397، عدم ثبات در مقررات و بخشنامه های دولتی، عدم مدیریت مناسب زنجیره های تأمین مواد اولیه و تأمین سرمایه در گردش واحدهای تولیدی و درنهایت افزایش سرسام آور هزینه های مبادله، مهم ترین دلایل متوقف شدن موتور خلق ارزش در بخش صنعت ایران طی یک دهه اخیر است.