حقوق گیرنده صدقه در رساله حقوق امام سجاد علیه‌السلام برنامه 13 بهمن 1401
موضوع: حقوق گیرنده صدقه در رساله حقوق امام سجاد علیه‌السلام
تاريخ پخش: 13/11/1401
عناوين:
1- تعجیل در پرداخت صدقه و حق سائل
2- جایگاه احسان و محسنین در قرآن کریم
3- احسان، در رفع نیازهای مالی، فکری و اجتماعی
4- کراهت اظهار نیاز در نزد دیگران
5- خطر بزرگ‌شمردن کار خیر خود
6- وظایف گیرنده در برابر بخشنده صدقه
7- خطر نپذیرفتن احسان، به جهت کوچک‌شمردن آن
اعوذ بالله من الشیطان الرجیم، بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله رب العالمین بعدد ما أحاط به علمه، الهی انطقنی بالهدی و الهمنی التقوی
چند ماهی است رساله‌ی حقوق امام زین العابدین علیه السلام را می‌گوییم. ایشان پنجاه و یک حق را نقل می‌کند، هر حقّی را چند سطری و ما آن چند سطر را توضیح می‌دهیم. حقّ همسر، حقّ فرزند، حقّ استاد، حقّ شاگرد، حقّ مسلمان، حقّ غیر مسلمان، حقّ چشم، حقّ گوش، حقّ زبان، حقّ جامعه، حقِّ حقِّ حقِّ همین‌طور، در این جلسه حقّ سائل را می‌خواهیم بگوییم، سائل یعنی گیرنده، یک کسی که کمک از مردم می‌گیرد، او هم آدابی دارد و این آداب خیلی اثر در کار می‌گذارد.
1- تعجیل در پرداخت صدقه و حق سائل
اوّل می‌گوید که: «وَ أَمَّا حَقُّ السَّائِلِ فَإِعْطَاؤُهُ إِذَا تهبأت [تَهَيَّأَتْ] صَدَقَةٌ» (بحار الأنوار، ج 71، ص 120)، اگر یک پولی را کنار گذاشتی، آخر بعضی‌ها هستند صبح مشغول کار می‌شوند، یک پولی را کنار می‌گذارند، می‌گویند این مال حقّ فقرا، «حَقٌّ مَعْلُومٌ. لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ» (ذاریات/ 24 و 25)، اگر یک چیزی را کنار گذاشتی، این خمس است، این زکات است، این مال فقراست، این مال فامیل است، همان را که کنار گذاشتی، بده دیگر، معطّل نشود پهلوی خودت.
گیرنده چه اصولی را باید مراعات کند؟
«وَ أَمَّا حَقُّ السَّائِلِ فَإِعْطَاؤُهُ إِذَا تهبأت [تَهَيَّأَتْ] صَدَقَةٌ» (بحار الأنوار، ج 71، ص 120)، اگر یک صدقه‌ای، پولی را کنار گذاشتی، از همان که کنار گذاشتی، به او بده.
«وَ قَدَرْتَ عَلَى سَدِّ حَاجَتِهِ» (بحار الأنوار، ج 71، ص 120)، اگر به اندازه‌ی کافی نمی‌توانی به او بدهی، به مقداری که رفع نیازش بشود، به او بده.
«وَ الدُّعَاءُ لَهُ» (بحار الأنوار، ج 71، ص 120)، دعایش هم بکن،
«وَ الْمُعَاوَنَةُ لَهُ عَلَى طَلِبَتِهِ» (بحار الأنوار، ج 71، ص 120)، اگر بدهکار است، کمکش کن. کسی به شما مراجعه می‌کند، مشکل دارد، اگر می‌توانی تمام مشکلش را حل کن، اگر نمی‌توانی بعضی از مشکلاتش را حل کن، اگر هیچی نمی‌توانی، در حقّش دعا کن، یعنی آن کسی که آمده پهلوی تو رو انداخته، شاد از پهلوی تو بیرون برود.
مسئله‌ی دیگر این‌که سائل را نباید طرد کرد، این را در جلسه‌ی قبل هم گفتیم.
2- جایگاه احسان و محسنین در قرآن کریم
درباره‌ی کمک به مردم خداوند تعبیراتی دارد، یک جا می‌گوید: «يُحِبُّ الْمُحْسِنينَ» (بقره/ 195، آل عمران/ 134 و 148، مائده/ 13 و 93)، تو که احسان کردی به دیگران، کمک کردی، مشکل مردم را حل کردی، خدا دوستت دارد، «يُحِبُّ الْمُحْسِنينَ».
آیه‌ی دیگر دارد: «إِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَريبٌ مِنَ الْمُحْسِنين» (اعراف/ 56)، رحمت خدا به افراد محسن نزدیک است، یعنی این آقا که احسان کرد، خدا به او احسان می‌کند. نعمت هم برای خودت هم می‌ماند. یک مَثَلی را خدا رحمت کند آیت الله حائری امام جمعه‌ی اسبق شیراز را، این مَثَل از ایشان است، می‌گفت که: «در یک جلسه‌ای وقتی ظرف میوه، یا شیرینی را دور می‌اندازند، آوردند پهلوی شما، (فرض کنید این ظرف میوه)، اگر شما برای خودت برداشتی، این آقایی که میوه و شیرینی دستش است، رد می‌شود، می‌دهد به دیگران، اما اگر ظرف میوه‌ای که پهلوی شماست، برای خودت برنداشتی، یکی‌اش را برداشتی دادی به این، به این، به اطرافیان دادی، تا مادامی که تو به اطرافیان کمک کنی، این ظرف را برای خودت نگه می‌دارد، اگر فقط خودت را دیدی، یکی برداری، می‌برد جای دیگر، اما اگر به اطرافیانت دادی، تا مادامی که تو نگاه، توجّه به اطرافیان داری، آن آقا هم ظرف میوه و شیرین را راست تو نگه می‌دارد.» حرف خوبی است.
روایت هم داریم اگر وضع مالی‌ات خوب است، به شما برای کمک مراجعه کردند، اگر به شکرانه‌ای که وضع‌ات خوب است، کمک نکردی، خدا این را از تو می‌گیرد، می‌دهد به کسی دیگر، دیگران کار مردم را راه می‌اندازند. بارها من این را گفتم، باز هم باید بگویم، رزق آن نیست که داری، رزق آن است که کامیاب می‌شوی یا نه. افرادی دارند، الآن صدّام چند تا کاخ در بغداد دارد؟ شاه در تهران چند تا کاخ دارد؟ رزقشان هم همین است؟ گاهی آدم دارد، ولی از آن استفاده نمی‌کند، رزق آن است که از گلو پایین برود.
همه توضیحات ...