باغ دولت آباد یزد ( Daulat Abad Garden, Yazd )

اینجا یکی از آن باغ‌های مشهور وسط کویر است که باعث شگفتی جهانیان می‌شود. این که چطور ایرانیان وسط بیابان باغ‌های بهشتی می‌ساختند تا مدت‌ها باعث تعجب بود. به خصوص که معماری قنات کاملاً مخصوص ایران است. مردم شهرهای کویری‌ای مثل یزد قرن‌هاست که به کمک همین بادگیرها گرمای تابستان‌های ۴۰ درجه‌ای کویر را تحمل کرده‌اند و روزهای سخت رو پشت سر گذاشته‌اند. قنات‌ها هم باغ‌هایشان را آباد نگه داشته‌اند. باغ دولت آباد یکی از موفق‌ترین نمونه معماری کویری است. باغ دولت آباد که در محله چهار منار شهر یزد قرار دارد یکی از زیباترین بناهای تاریخی ایران است. تاریخچه این باغ به دوران افشاریه باز می‌گردد و یکی از باغ‌های ثبت شده ایران در میراث جهانی یونسکو است. این مجموعه در زمان حکومت نادرشاه افشار به دستور سرسلسله خاندان خوانین یزد ساخته شده است. آن‌ها ابتدا با ایجاد یک قنات ۶۵ کیلومتری توانستند آب را از دیگر مناطق یزد به این باغ برسانند. بعد وقتی که خیالشان از وجود آب و توانایی رشد باغ و گیاهان راحت شد ساختمان دارالحکومه خود را ساختند. بعد از این که نادرشاه افشار کشته شد، مدت‌ها خانواده سلطنتی افشاریه، شاهرخ میرزا و کریم خان زند در این باغ ساکن بودند. باغ دولت آباد یزد در گذشته در فاصله‌ای دور از شهر و در میان درختانی انبوه ساخته شده بود. با گسترش ساخت‌و‌سازها در زمان پهلوی باغ دولت آباد هم به بقیه ساختمان‌های شهر یزد پیوست و بخشی از بافت شهر اصلی شد. معرفی بخش‌های مختلف باغ دولت آباد یزد محوطه باغ از دو مستطیل بزرگ که به صورت عمود بر روی یکدیگر قرا گرفته‌اند، تشکیل شده است. در این مستطیل بناهای متعددی قرار گرفته‌اند که به بخش اندرونی معروف است و در گذشته محل زندگی همسران و ندیمه‌های حاکمان و شاهان بوده و به طور کلی به بخش‌های خصوصی ساختمان می‌گفتند. محوطه کوچک‌تر نیز به بخش بیرونی شناخته می‌شود. قسمت های مختلف بخش اندرونی که شامل: ساختمان هشتی و بادگیر: این بنا بخش اصلی باغ را تشکیل می‌دهد و در واقع مرکز تمام باغ است. بادگیرهای این بنا ۳۳ متر ارتفاع دارند. جالب اینجاست که فرم این بادگیر هشت‌ضلعی است و از هشت جهت باد را می‌گیرد. جریان هوا از بادگیر آب را به حوض وسط عمارت هدایت می‌کند و هوای بخش‌های مختلف عمارت خنک می‌شود. ترکیب جریان آب و هوا با یکدیگر در این بنا بسیار منحصر به فرد و کمیاب است. به همین دلیل این عمارت به بادگیر تابستانه نیز معروف بود. بازدید از این بادگیر و ساختمان هشتی که معماری نوین آن دوره‌ی ایران را نشان می‌دهد بسیار جذاب و جالب خواهد بود. بهشت آیین: روبروی ساختمان هشتی، بنایی وجود دارد که اقامتگاه زمستانی خانواده شاه بود. این بنا رو به آفتاب ساخته شد تا در زمستان‌ها، فضای داخل را گرم نگه دارد. معماری و مصالحی که در این بنا به کار رفته هم در نوع خودش بی‌نظیر هستند. جدای از سمت آفتاب بودن ساختمان، شیوه انتخاب محل قرارگیری پنجره‌ها و هواکش‌ها بسیار فکر شده و طبق اصول ریاضیات هستند. تالار طنبی: این تالار بادگیرهایی کوچکی دارد و دور تا دور آن هم شبستان‌ اصلی قرار گرفته است. زیرزمینی بزرگی در زیر این تالار به چشم می‌خورد که توسط پله‌هایی به باغ دولت آباد و راهروی زیر بادگیر راه پیدا می‌کند. این بخش از بنا به ویژه در فصل‌های گرم استفاده‌‌های گوناگون و فراوانی داشته است. در اطراف این بنا، بخش‌های دیگری همچون آب انبار، برج دیده‌بانی، اصطبل اسب و آشپزخانه وجود دارد. بازدید از هرکدام آن‌ها با این حجم از ظرافت ساخت و نقش‌های فوق‌العاده‌ای که دارند می‌تواند برای گذراندن یک روز تعطیل در یزد سرگرمی جالبی باشد. قسمت‌های مختلف بخش بیرونی محوطه مستطیلی کوچک‌تری در بخش بیرونی وجود دارد که به جلوخان معروف است. اینجا زمانی محل برگزاری جشن‌های حکومتی بود. در محوطه این باغ، عمارت سردر، چندین اتاق، عمارت تهرانی‌ها، دیوانخانه، تالار آیینه، آب انبار و برج دیده‌بانی وجود دارد. عمارت سردر: عمارت سردر بین اندرونی و بیرونی باغ وجود دارد. جدا از این بناها این باغ امکانات دیگری هم مثل آشپرخانه و شربتخانه هم دارد.