حاجی علیان گزارشی دارد از جشن تیرگان در ایل سنگسری ( سیزده تامو)
(جشن تیرگان (تیرمُی سیزده) یا (۱۳ تيرَ مُ) در تقویم سنگسری برابر با (۲۲) آبان ماه شمسی
(قسمت دوم )
مراسم (سیزده تیرمُ) درفرهنگ سنگسری برای جوانان هم برنامه دارد مثلا دختر ها بعد یک سال بزرگتر شده اند و رنگ رو عوض کرده و به دل مادران و خواهران پسرها می نشینند وانتخاب می شوند( نوز دِکرته تن ) و پدرهایی که سخت گیری میکنند و به دامادهای اینده ( اَره ) نمیدهند دراین مراسم از سوی اقوام مطرح می شود و (اَره گیرون ) انجام می پزیرد یعنی جواب مثبت را می گیرند و مراسم تا پاسی ازشب با خیرو خوشی پایان می پذیرد فردای آن روز یعنی صبح ۱۳ تيره‌مُ مراسم (لاله‌وٌ) با اجراي (كاتا كويژا) جوانان و نوجوانان اجرا می‌شود در این برنامه تعدادی از کودکان و نوجوانان ترکه‌هایی نازک درخت انار را به طول یک تا یک‌ونیم متر از درخت جدا کرده و پوستش را نیز بر می‌دارند و شب تا صبح در آب می‌خوابانند تا همانند تسمه نرم و فنری شود و شکنندگی خود را از دست بدهد سپس ترکه درخت انار را به یک دستش می‌دهند و در دست دیگر یک کاسه اب (لبِ لیزو) یعنی یک کاسه پر آب لب به لب می‌دهند و از شخص می‌خواهند در کوچه و خیابان حرکت کند به هر شخصی که در مسیر راهش قرار گرفت ترک چوب را بر او فرود آورد و این ظربات باید به آرامی فرود آید چون اگر این ترکه چوب با شدت فرود آید دست خودبه‌خود لرزش پیدا می‌کند و آب درون ظرف بر روی زمین می‌ریزد و شخص می‌سوزد و دیگر در آن سال حق ترکه زدن به دیگران را ندارد و کار به دیگری وگذار می‌شود و در کوچه و خیابان حرکت میکنند و به هر کس که رسیدند با ترکه‌هایی که در دست دارند به آرامی بر تن عابرین می‌زنند و عابرین هم مشتاقانه می‌ایستند تا ضربات ترکه‌ها را به نیت شفا بر تن خود لمس کنند و می‌گویند که تا یک سال از انواع مریضی‌ها ناعلاج در امان خواهند بود البته نوعی امید دادن برای سلامتی نیز می‌باشد.
اين ماه در برج عقرب و قوس قرار دارد.
قصه‌هایی از رشادت‌های آرش کمانگیر در بین مردم وجود دارد که گویند آرش کمانگیر، شب هنگام با خوردن برنج ۱۳ تیرمُ و شرکت در مراسم ویژه آن شب در منزل یکی از اقوامش صبح‌گاه روز ۱۳ تیرمُ برابر با ۲۲ آبان با توکل به خداوند یکتا، تیر را در کمان می‌گذارد و مرز ایران و توران را مشخص می‌کند.
۱۳ تیره‌مُ در تقویم‌های دیگر نقاط ایران از این قرار است:
۱- جشن تیرگان در تقویم سیستان با نام (تیر روزه ۱۳) در سیزدهم فروردین شمسی که روز نخست کشت و کار آنان نیز محسوب می‌شود، انجام می‌پذیرد.
۲- جشن تیرگان در تقویم ارامنه ایران با نام (تیرگان - دایگان) در سیزدهم ژانویه برابر با ۲۳ و ۲۴ دی‌ماه شمسی برگزار می‌شود.
۳- جشن تیرگان در تقویم خوارزم باستان با نام (چیری روچ – تیرروز) در ۱۳ مهرماه شمسی برگزار می‌شود.
۴- جشن تیرگان در تقویم طبری در مازندران با نام (تیرما سیزه شو) .
در (۱۲) آبان شمسی برگزار می‌شود.
۵- جشن تیرگان در تقویم دیلمی در گیلان با نام (تیر جشن و گالشی جشن) در ۲۷ آبان برگزار می‌شود.
۶- جشن تیرگان در تقویم سُغدیان باستان با نام (جشن تیرگان – عمس) معادل ۱۳ تیر شمسی برگزار می‌شد.
سیزده تیرماه جشنی ملی بوده ولی به فراموشی سپرده شده و سنگسری‌ها و بعضی از اقوام ایرانی آن را حفظ کرده‌اند.
1 (سلو ) ظرفی مسی در اندازه‌های متفاوت دارای دسته‌ای زنجیری
2- کتاب جشن‌ها و گردهمایی‌های ملی ایران باستان - رضا مرادی غیاث‌آبادی
3- کتاب سنگسر و يادگارهاي ايران باستان - اعظمي ص ۳۵
4 - پژوهشهای میدانی از یدالله حا جی علیان
برگرفته از کتاب شب یلدا به قلم یدالله حاجی‌علیان
(قسمت دوم )
مراسم (سیزده تیرمُ) درفرهنگ سنگسری برای جوانان هم برنامه دارد مثلا دختر ها بعد یک سال بزرگتر شده اند و رنگ رو عوض کرده و به دل مادران و خواهران پسرها می نشینند وانتخاب می شوند( نوز دِکرته تن ) و پدرهایی که سخت گیری میکنند و به دامادهای اینده ( اَره ) نمیدهند دراین مراسم از سوی اقوام مطرح می شود و (اَره گیرون ) انجام می پزیرد یعنی جواب مثبت را می گیرند و مراسم تا پاسی ازشب با خیرو خوشی پایان می پذیرد فردای آن روز یعنی صبح ۱۳ تيره‌مُ مراسم (لاله‌وٌ) با اجراي (كاتا كويژا) جوانان و نوجوانان اجرا می‌شود در این برنامه تعدادی از کودکان و نوجوانان ترکه‌هایی نازک درخت انار را به طول یک تا یک‌ونیم متر از درخت جدا کرده و پوستش را نیز بر می‌دارند و شب تا صبح در آب می‌خوابانند تا همانند تسمه نرم و فنری شود و شکنندگی خود را از دست بدهد سپس ترکه درخت انار را به یک دستش می‌دهند و در دست دیگر یک کاسه اب (لبِ لیزو) یعنی یک کاسه پر آب لب به لب می‌دهند و از شخص می‌خواهند در کوچه و خیابان حرکت کند به هر شخصی که در مسیر راهش قرار گرفت ترک چوب را بر او فرود آورد و این ظربات باید به آرامی فرود آید چون اگر این ترکه چوب با شدت فرود آید دست خودبه‌خود لرزش پیدا می‌کند و آب درون ظرف بر روی زمین می‌ریزد و شخص می‌سوزد و دیگر در آن سال حق ترکه زدن به دیگران را ندارد و کار به دیگری وگذار می‌شود و در کوچه و خیابان حرکت میکنند و به هر کس که رسیدند با ترکه‌هایی که در دست دارند به آرامی بر تن عابرین می‌زنند و عابرین هم مشتاقانه می‌ایستند تا ضربات ترکه‌ها را به نیت شفا بر تن خود لمس کنند و می‌گویند که تا یک سال از انواع مریضی‌ها ناعلاج در امان خواهند بود البته نوعی امید دادن برای سلامتی نیز می‌باشد.
اين ماه در برج عقرب و قوس قرار دارد.
قصه‌هایی از رشادت‌های آرش کمانگیر در بین مردم وجود دارد که گویند آرش کمانگیر، شب هنگام با خوردن برنج ۱۳ تیرمُ و شرکت در مراسم ویژه آن شب در منزل یکی از اقوامش صبح‌گاه روز ۱۳ تیرمُ برابر با ۲۲ آبان با توکل به خداوند یکتا، تیر را در کمان می‌گذارد و مرز ایران و توران را مشخص می‌کند.
۱۳ تیره‌مُ در تقویم‌های دیگر نقاط ایران از این قرار است:
۱- جشن تیرگان در تقویم سیستان با نام (تیر روزه ۱۳) در سیزدهم فروردین شمسی که روز نخست کشت و کار آنان نیز محسوب می‌شود، انجام می‌پذیرد.
۲- جشن تیرگان در تقویم ارامنه ایران با نام (تیرگان - دایگان) در سیزدهم ژانویه برابر با ۲۳ و ۲۴ دی‌ماه شمسی برگزار می‌شود.
۳- جشن تیرگان در تقویم خوارزم باستان با نام (چیری روچ – تیرروز) در ۱۳ مهرماه شمسی برگزار می‌شود.
۴- جشن تیرگان در تقویم طبری در مازندران با نام (تیرما سیزه شو) .
در (۱۲) آبان شمسی برگزار می‌شود.
۵- جشن تیرگان در تقویم دیلمی در گیلان با نام (تیر جشن و گالشی جشن) در ۲۷ آبان برگزار می‌شود.
۶- جشن تیرگان در تقویم سُغدیان باستان با نام (جشن تیرگان – عمس) معادل ۱۳ تیر شمسی برگزار می‌شد.
سیزده تیرماه جشنی ملی بوده ولی به فراموشی سپرده شده و سنگسری‌ها و بعضی از اقوام ایرانی آن را حفظ کرده‌اند.
1 (سلو ) ظرفی مسی در اندازه‌های متفاوت دارای دسته‌ای زنجیری
2- کتاب جشن‌ها و گردهمایی‌های ملی ایران باستان - رضا مرادی غیاث‌آبادی
3- کتاب سنگسر و يادگارهاي ايران باستان - اعظمي ص ۳۵
4 - پژوهشهای میدانی از یدالله حا جی علیان
برگرفته از کتاب شب یلدا به قلم یدالله حاجی‌علیان
همه توضیحات ...